Počeci kineske filmske industrije

Autor: Snežana Maksimović

Počeci kinematografije u Kini datiraju s kraja 19. i početka 20. veka. Tokom razvoja filmske industrije izdvojili su se nekoliko perioda od kojih svaki ima svoje posebne karakteristike. Svaku epohu kineske kinematografije karakterišu određeni društveno-politički događaji koji se ogledaju u tematici i motivima filmova datog perioda. Istorijski faktori su imali presudnu ulogu u formiranju i razvoju kineske kinematografije. 

 

Rana kinematografija (1890—1920)

Tokom prvih decenija, filmska industrija Kine je bila bazirana u Šangaju. Pre nego što su počeli sa snimanjem domaćih filmova, Kinezi su imali priliku da gledaju filmove uvezene iz Evrope i SAD-a koji su puštani u privatnim kućama, pansionima i restoranima. Prvi bioskop otvoren je 1908. Godine u Šangaju. A prvi film ikada snimljen u Kini koji je „Bitka na planini Đun“ (定军山, Dingjun shan, 1905), nastao kao adaptacija istoimene Pekinške opera.

Jedna od prvih i najznačajnijih produkcijskih kuća bila je Azijska Filmska Kompanija osnovana 1909. godine. Jedan od trojice njenih osnivača Dženg Džengću kasnije će postati vodeći reditelj izdavačke kuće Mingsjing (明星影片公司Míngxīng Yǐngpiān Gōngsī) i poneti epitet oca kineske kinematografije. Azijska filmska kompanija doživela je kolaps tokom Prvog svetkog rata, kada je prestalo dopremanje filmskog  materijala iz Nemačke za Šangaj.Nakon tog perioda, Kinezi su kupovali opremu iz Amerike a od 1917. sve veći studenata odlazi za Sjedinjene države i Evropu da izučavaju o filmskog tehnologiji.

1927. godine doneta je zabrana prikazivanja stranih filmova u Kini koja je trajala sve do rata sa Japanom 1937. godine. Emitovanje stranih filmova je zabranjeno jer se smatralo da su prikazivalu Kineze na uvredljiv način.                                          

 Zlatno doba kineske kinematografije (1930—1940) obeležio je nagli razvoj nacionalnog filma. Obrađivane su teme vezane za život običnog naroda, ali i trenutnu političku situaciju.  Mandarinski kineski postao je zvanični dijalekat u filmovima kako bi stvorila sliku ujedinjenja svih Kineza. U ovom periodu nastale su produkcijske među kojima i gorepomenuta Mingsjing (明星Míngxīng) i filmska kompanija Tjenji (Tianyi) braće Šou .Tokom japanske invazije i okupacije Šangaja, filmska industrija je bila jako pogođena, a brojni reditelji koji su se preselili u Hong Kog, Čongćing i ostale gradove. 

Period socijalnog realizma u kineskoj kinematografiji počeo je nakon oslobođenja i osnivanja Republike 1949, kada glavnu ulogu u stvaranju kineskih filmova preuzima Komunistička partija Kine. Partija je sponzorisala stvaranje svih filmova, što za posledicu ima masovnu proizvodnju filmova bez umetničke vrednosti sa jedinim ciljem, a to je da odgovoraju političkim zahtevima. Filmovi su postali sredstvo propagande, promovisali su nacionalizam, veličali podvige narodnooslobodilačke armije i idealizovali seljake i vojnike kao nosioce revolucije i heroje nacije. Istaknuti filmovi ovog perioda su „Most"(桥Qiáo) i „Bitka na planini Šangan" (上甘岭Shànggān Lǐng) u kojima se ističe hrabrost i izdržljivost komunističkih vojnika. Filmska publika se naglo uvećala, kao i broj novootvorenih bioskopa, a 1956. otvorena je filmska akademija u Pekingu. Sa početkom kulturne revolucije, kineski film je pretrpeo još ostrije sankcije i gotovo stagnirao između 1967. i 1972.

 Sa završetkom kulturne revolucije, snimani su brojni filmovi koji govore o emotivnima traumama i posledicama prethodnih turbulentnih godina. Ovi filmovi poznati su pod nazivom Ožiljak drame, a najpoznatiji među njima su „Večernja kiša"  (巴山夜雨, Ba shan ye yu) i „Grad hibiskusa"(芙蓉镇Fúróng zhèn)

Peta generacija reditelja

Sa liberizacijom Kine krajem sedamdesetih godina, i usvajanjem politike otvaranja ka svetu, došlo je do znatnog napretka na polju kinematografije. Početkom 80tih godina, nova generacija entuzijastičnih i inovativnih reditelja pojavila se na kineskoj filmskoj sceni. Članovi ove grupacije pripadali su petoj klasi diplomaca sa Pekinške Filmske Akademije 1982. godine, po kojima će čitav naredni period filmskog stvaralaštva u Kini dobiti naziv. Najpoznatiji među njima su Džang Jimou, Čen Kaige, Tjen Džuangdžuang, Džang Đundžao. Reditelji ovog talasa crpeli su inspiraciju iz perioda Kulturne revolucije i time podstakli kritičku analizu i diskusiju o kineskoj neposrednoj istoriji i socijalističkom društvu u celini. Zapravo, filmovi ove generacije reditelja predstavljaju oštru kritiku društva koja je često metaforično prezentovana kroz tragične životne priče glavih junakinja koje simbolizuju stradanje kineskog naroda u celini.

Peta generacija reditelja donela je uspeh nacionalne kinematografije na međunarodnom nivou i brojna priznanja na svetski poznatim festivalima. Među poznatijim ostvarenjima ovog perioda su filmovi „Đu Dou"(菊豆, Ju Dou), „Visoko podignite crvene fenjere“ (大红灯笼高高挂, Da Hong Denglong Gaogao Gua), „Zbogom, moja konkubino" (霸王别姬, Bawang Bie Ji, 1993), „Živeti" (活着, Huozhe).

Šesta generacija reditelja

Tjenanmenski incident 1989. obeležio je kraj Pete generacije, posle koje je nova, Šesta generacija, donela tematski zaokret kroz prikaz svakodnevnog gradskog zivota na vrlo surov i iskren način. Filmovi ove generacije za glavne likove imaju marginalne pojedince društva, siromasne ljude, prostitutke, narkomane i njihovo suočavanja sa onim u šta se Kina tada transformisala usled naglog ekonomskog rasta, brzog menjanja strukture kineskih gradova, politickih i drustvenih previranja. Vodećim predstavnikom ove grupe reditelja smatra se Đia Džangke, a među njegove istaknutije filmove ubrajaju se „Platforma", „Nepoznata radost"  i „Svet".